امروزه تقلب و تخلف که قدمتی به اندازه زندگی بشریت دارد، یک کسب‌وکار چندین میلیون دلاری در سطح دنیا محسوب شده و حجم مالی آن روز به روز در حال افزایش است. در مهروموم‌های اخیر، توسعه فناوری‌های جدید راه‌های زیادی را برای متقلبان و مجرمان، باز کرده است که بتوانند مرتکب تقلب یا تخلف شوند. ایجاد یک سیستم اطلاعاتی جدید، علاوه بر تمامی مزایا و منافعی که دارد، ممکن است فرصت های بیشتری را برای ارتکاب تقلب و تخلف در اختیار مجرمان قرار دهد.

منظور از تقلب یا تخلف، هر فرآیند غیرقانونی است که شامل فریب، پنهان‌‌کاری یا نقض اعتماد باشد. تقلب یا تخلف توسط اشخاص، گروه‌‌ها یا سازمان‌هایی برای کسب دارایی یا سرویس، اجتناب از پرداخت یا از بین بردن سرویس و یا برای سود تجاری یا شخصی انجام می‌‌شود.

«شاید به جرئت می‌توان گفت که تقلب و تخلف در سازمان‌ها، یکی از موانع جدی برای رشد، توسعه و سودآوری آن‌هاست.»

تشخیص تقلب‌ها و یا تخلف‌های بالقوه و بالفعل در یک سازمان، شامل طراحی و پیاده‌سازی یک سامانه تحلیلی خاص، در سازمان‌هاست تا بتواند به دو صورت Batch یا Online  برای کشف اولین نشانه‌های تخلف یا تقلب، اقدام نماید. در سال‌های اخیر با افزایش دسترسی به داده‌های سازمانی و بهبود قابلیت‌های تحلیل داده‌ها با استفاده از روش‌های هوشمند، و همچنین روش‌های داده‌کاوی، فعالیت‌های مختلفی جهت تحلیل رفتارهای مشکوک در سازمان‌ها انجام می‌شود. همان‌گونه که روش‌های تقلب و تخلف دائماً توسعه می‌یابند، باید روش‌های کشف و شناسایی آن‌ها نیز توسعه و بهبود یابند.

بدیهی است که به‌کارگیری روش‌های جدید کلاه‌برداری، تقلب و تخلف در سازمان‌ها و متقابلاً عدم توانایی سازمان‌ها در پیشگیری و کشف آن‌ها، یکی از تهدیدها و ریسک‌های عملیاتی مهم در سازمان‌ها است. ازاین‌رو، سازمان‌ها باید با رویکرد پیشگیری، شناسایی و کشف تقلب‌ها و تخلف‌ها، اقداماتی را در پیش گیرند تا از تقلب و تخلف جلوگیری نمایند.

تکنیک‌های شناسایی تقلب و تخلف، علاوه بر آنکه تقلب‌ها و کلاه‌برداری‌های صورت گرفته در یک سازمان را شناسایی کرده و مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌دهد، به نوعی با شناخت رفتار کاربران یا مشتریان، سعی در پیش‌بینی رفتار آتی آن‌ها داشته و ریسک انجام تقلب‌ها را کاهش می‌دهد.

شناسایی تقلب و یا تخلف به مجموعه عملیات یا اقداماتی که بر اساس روش‌ها یا متدهایی، سعی در کشف و شناسایی تخلف‌ها و یا تقلب‌های صوت گرفته و یا در حال وقوع، منسوب می‌شود. عموماً روش‌های شناسایی و کشف تقلب به دو دسته اصلی، تشخیص ناهنجاری (Anomaly Detection) و تشخیص سوء استفاده (Misuse Detection) تقسیم می‌شوند.

به‌عنوان یک جمع‌بندی مقدماتی، بهترین راه‌حل شناسایی و کشف تقلب، تجمیع و ترکیب رویکردهای تشخیص سوء استفاده و تشخیص ناهنجاری است. این استفاده ترکیبی، باعث تجمیع مزایای دو روش و پوشش نقاط ضعف هر یک از روش‌ها خواهد شد.

سامانه‌های هوشمندی کسب‌وکار، حوزه فعالیت بسیار گسترده‌ای دارند که یکی از کاربردهای تخصصی آن کشف تقلب و تخلف در صنایع و سازمان‌های مختلف است. صنایع بسیار گسترده‌ای شامل بانک‌ها، شرکت‌های بیمه، بورس، ادارات دولتی، مخابرات، PSPها و خدمات عمومی، شهری و همگانی و … برای کشف تقلب از سامانه‌های خبره استفاده می‌کنند. تقلب و تخلف ممکن است در صورت‌حساب‌های پزشکی، ادعاهای مربوط به بیمه، کارت‌های اعتباری و مبادلات و تبدیل ارزها مشاهده شود. با توجه به گسترش شبکه‌های الکترونیکی و افزایش تراکنش‌ها، بررسی داده‌ها توسط انسان بسیار مشکل شده است.

در این حوزه، می‌توان اهداف سامانه‌های کشف تقلب و تخلف را حذف عوامل انسانی در بالا بردن کیفیت داده‌ها، بالا بردن سرعت و تسهیل تصمیم‌گیری‌ها، شناسایی اطلاعات بدون کیفیت و کشف ضعف‌های اطلاعاتی، دانست. همچنین مزایای پیاده‌سازی راهکارهای کشف تقلب، افزایش قابل اتکا بودن داده‌ها و اطلاعات، جلوگیری از هدر رفتن درآمد و سرمایه‌گذاری‌های سازمان، تسهیل، تدقیق و تسریع عملیات کشف تقلب و امکان بررسی دقیق‌تر تخلف‌های آتی، پنداشت. به‌عنوان یک پیش درآمد می‌توان انواع تقلب‌ها یا تخلف‌های سازمانی را به‌صورت زیر اعلام نمود:

• اعطای وام‌های تقلبی یا درخواست وام‌های تقلبی
• اسناد دست‌کاری شده و تقلبی
• تخلفات اعتباری
• دست‌کاری دفاتر حسابداری
• تقلب در کارت‌های بانکی
• تقلب در صورت‌حساب‌های بانکی
• جعل هویت
• تخلفات بازرسی
• بازرسان جعلی
• پول‌شویی
• تقلب‌های مخابراتی
• چک و سفته‌بازی
• تخلقات محاسباتی
• دعاوی تقلب کارانه
• فرار از مالیات

در نهایت، با راه‌حل‌های مدیریت تقلب و تخلف فرابر امکان مدیریت موارد زیر میسر خواهد شد:

• بازدارندگی و کاهش (متوقف کردن تقلب پیش از وقوع آن- جلوگیری از تخلف)
• پیشگیری (مانع‌شدن از عمل متقلبان در فرایند تقلب- مانع‌شدن از عمل متخلفانه)
• تشخیص (شناسایی و تشخیص تقلب‌های پیشین و خاتمه دادن به فعالیت متقلبان- شناسایی تخلف‌های پیشین و خاتمه دادن به آن‌ها)
• تحلیل (ارزیابی تأثیرات مدیریت تقلب/تخلف و تشخیص آن با توجه به مراحل پیشین)
• خط‌مشی (ایجاد و سنجش چگونگی آرایش سیاست‌های جلوگیری از تقلب و تخلف به‌منظور کاهش وقوع آن)
• بررسی (کسب اطلاعات به‌منظور متوقف ساختن فعالیت متقلب/متخلف و آماده‌سازی حمایت برای پیگرد قانونی محاکمه متقلب)
• پیگرد قانونی (فرایند پیگرد)